شاخص بورس چیست؟

اگر تا به حال وارد دنیای بورس شده اید و مفاهیم مختلف آن را فرا گرفته اید، حتماً کلمه ی شاخص بورس را بارها شنیده اید. مفهومی که هر وقت صحبت از بازار بورس و سرمایه گذاری در آن می شود حتماً از آن استفاده شده و به بالا و یا پایین رفتن آن اشاره می شود. به طور قطع می دانید که بورس بازار و یا بستری برای معامله بین دو فرد خریدار و فروشنده هست.

بازاری که در آن سهام شرکت های مختلف خرید و فروش می شود. با ورود به این بازار جملاتی مانند شاخص بورس برای مثال با ۱۰۹۴۴ واحد رشد به ۵۵۵، ۱۸۱.۵۸ واحد رسید را خواهید شنید؛ و اما این شاخص چیست؟ رشد و یا کاهش آن چه چیز را نشان می دهد؟ بالا بودن آن برای خرید سهم بهتر است یا پایین بودنش؟

این ها سؤالاتی هستند که حتماً بعد از ورود به بورس یا حتی قبل از آن ممکن است ذهن شما را درگیر کرده باشد. ما در این جا شما را با مفهوم شاخص و تغییرات آن آشنا می کنیم. به شما می گوییم که نوسانات شاخص چه معنایی می دهد و چه زمانی برای خرید سهم و سرمایه گذاری مناسب تر است. پس در ادامه با ما باشید.

شاخص بورس چیست؟

کلمه ی شاخص که معادل انگلیسی آن index می باشد در واقع یک نشانگر است که می توان از طریق آن تغییرات یک یا چند متغیر را در یک بازه ی زمانی خاص بررسی کرد. پس می توان گفت شاخص یک معیار برای بررسی وضعیت متغیرهاست. حال به بررسی این کلمه در بازار بورس می پردازیم.

در این بستر شاخص ها نشان دهنده ی روند رشد و یا افت بازار هستند. گفتیم شاخص ها، بله زیرا برای بررسی اوضاع بازار بورس از چند شاخص استفاده شده که هر کدام از جنبه ای خاص رشد و یا افت بازار را بررسی می کنند. برای به دست آوردن هر کدام از این شاخص ها باید فرمول هایی خاص را به کاربرد و تحلیلی ویژه برای هر کدام وجود دارد.

در واقع با کمک همین شاخص هاست که می توان وضعیت بازار بورس را از گذشته تا کنون بررسی و تحلیل کرد. حال که به طور کلی با مفهوم شاخص بورس آشنا شده اید و از این امر که باید کارکرد هر شاخص را بدانید تا بتوانید آن را تحلیل کرده و از وضعیت بازار بورس با خبر شوید، آگاه شده اید، وقت آن رسیده است که به بررسی انواع شاخص بورس و توضیحی در مورد هر کدام بپردازیم. ما در اینجا تعدادی از پر اهمیت ترین شاخص ها را برای شما آورده‌ایم.(1) و (2)

انواع شاخص بورس

  • شاخص کل
 
  • شاخص قیمت
 
  • شاخص هم وزن
 
  • شاخص 50 شرکت فعال
 
  • شاخص 30 شرکت بزرگ‌تر
 
شاخص کل
 حتماً تا به حال عبارت شاخص بورس تهران را شنیده اید. شاخص کل درواقع همین شاخص می باشد. این شاخص پرکاربرد که یکی از رایج ترین اصطلاحاتی است که سرمایه گذاران در بورس به کار می برند بیانگر سطح عمومی قیمت و سود سهام شرکت های پذیرفته شده در بورس است. میانگین سود و بازدهی سرمایه گذاران در بورس از تغییرات شاخص کل به دست می آید.

این شاخص هم تغییرات  قیمت سهام و هم سودهای سالیانه ای که شرکت ها به شما پرداخت می کنند را محاسبه می کند. با ذکر یک مثال شاید بهتر با مفهوم آن آشنا شوید. تصور کنید که شما از هر کدام از شرکت های بورسی یک سهم را خریده اید. اگر برای مثال در ابتدای سال شاخص کل 1000 واحد باشد و در انتهای سال 1250 واحد بشود این بدین معناست که شما 25 درصد سود کرده اید؛ که البته سود همه ی سهم ها برابر نیست اما میانگین وزن دار رشد آن ها ۲۵ درصد می باشد. شاخص کل یک رفتار کلی و عمومی از بازار بورس را نشان می دهد.

وقتی تعداد تقاضا و خریدار بیش تر از فروشنده است، این نشانگر به سمت بالا می رود اما در حالت برعکس شاخص را به سمت پایین می کشد. پس به طور کلی با تغییر قیمت هر سهم و یا مقدار سود شرکت ها این شاخص تغییر می کند. نکته قابل توجه دیگر اشاره به این فرمول می باشد که هر چه شرکت ها بزرگتر باشند و سرمایه بیش تری داشته باشند، تأثیر بیش تری روی شاخص کل خواهند داشت؛ و اما نکته ی آخر در مورد شاخص کل این است که در هنگام بررسی این شاخص باید به این موضوع توجه کنید که این تغییرات شاخص است که برای ما اهمیت دارد نه خود عدد آن. (1) و (3)



شاخص قیمت در بازار بورس
 با استفاده از این شاخص که یک از شاخص های مهم در بازار بورس می باشد، می توان تغییرات قیمت را دنبال کرد. به همین دلیل است که اسم این نشانگر، شاخص قیمت هاست. به بیان دیگر شاخص قیمت بیانگر روند عمومی قیمت سهام تمام شرکت هایی که در بورس می باشند، است. برای مثال هر مقدار که شاخص قیمت رشد کند، سطح عمومی قیمت ها در بورس همان مقدار رشد کرده است.

پیش تر گفتیم که علاوه بر قیمت، سودی که شرکت ها به صورت سالیانه به شما پرداخت می کنند نیز در محاسبه شاخص کل مؤثر است. این دقیقاً همان قسمتی است که نشان دهنده ی تفاوت شاخص قیمت با شاخص کل است. در شاخص قیمت فقط قیمت سهام شرکت های بورسی در فرمول شاخص محاسبه می شود.

در این شاخص هم همانند شاخص کل هر چه شرکت ها بزرگتر و دارای سرمایه بیش تر باشند، تأثیر آن ها بر شاخص قیمت بیش تر خواهد بود.(4)
 
شاخص هم وزن
 همانطور که قبل تر اشاره کردیم سهم شرکت های بزرگ در شاخص کل نسبت به شرکت های کوچک بیش تر است که خب این بدان معنی است که تغییراتی که در شرکت های بزرگ به وجود بیاید شاخص کل را تحت تأثیر قرار می دهد. برای مثال اگر شرکت های بزرگ سقوط کنند شاخص کل هم افت می کند ولی خب شرکت های کوچک اوضاع خوبی دارند و این جا افت شاخص کل شاید نتواند نشان از اوضاع بد بازار باشد.

به همین دلیل شاخص دیگری به نام شاخص هم وزن وجود دارد که در آن تمامی شرکت ها وزن مساوی دارند. این شاخص بر خلاف شاخص کل با حمایت از چند سهم دچار تغییر نمی شود و در نتیجه تعدادی از تحلیلگران شاخص هم وزن را ملاکی بهتر و دقیق تر برای بررسی اوضاع عمومی بازار می دانند.(3)


 
شاخص 50 شرکت فعال تر
 بازار بورس هر سه ماه یکبار فهرست شرکت هایی را که در آن ها خرید و فروش آسان تر انجام می شود که به آن میزان نقد شوندگی می گویند، اعلام می کند.

این شاخص تغییرات سطح عمومی قیمت سهام شرکت هایی که نقد شوندگی بالاتری دارند را نشان می دهد. در حقیقت این شاخص از 50 شرکت با بیش‌ترین حجم معاملات تشکیل می شود.
 
شاخص 30 شرکت بزرگ
 در این شاخص سطح عمومی سهام 30 شرکت بزرگ نشان داده می شود. ارزش بازار در این 30 شرکت در مقایسه با سایر شرکت ها بیش تر است. ناگفته نماند که ارزش بازار از حاصل ضرب قیمت روز سهام در شرکت در تعداد سهام آن شرکت به دست می آید. برای مثال از کاربرد این شاخص می توان فرض کرد که شاخص کل مثبت بوده اما شاخص هم وزن منفی است. دلیل این اختلاف با بررسی شاخص ۳۰ شرکت بزرگ تر می تواند توجیه شود. (4) و (1)
 

پنج شاخص بورس

که در بالا از آن ها سخن گفتیم پر کاربرد ترین شاخص ها در بازار سرمایه هستند. قابل به عرض است که این ها تنها شاخص های بازار بورس نیستند و شاخص های دیگری هم وجود دارد اما آن ها در بین سرمایه گذاران عام بورس خیلی کاربرد ندارند پس ما هم از معرفی آن ها خودداری کرده زیرا که از حوصله این بحث خارج است. البته حال که از انواع شاخص بورس سخن به میان آمده است بد نیست از دو شاخص صنعت و شاخص واسطه گری های مالی نیز صحبتی بکنیم.

شاخص صنعت بیانگر سطح عمومی قیمت سهام شرکت های فعال در بخش صنعت است. شرکت هایی که در صنایع مختلف مانند فلز سازی، پتروشیمی، خودرو سازی و... فعال هستند. شاخص واسطه گری مالی نیز عملکرد شرکت هایی که در حوزه مالی فعال هستند، مانند هلدینگ ها، لیزینگ ها و. را نشان می دهد.

قابل توجه است که در شاخص صنعت بانک ها، بیمه ها و شرکت های خدماتی نقشی ندارند. شاخص صنعت شاخصی است که برای سیاست گذارها حائز اهمیت می باشد. در نهایت همان‌طور که قبل تر هم ذکر کردیم یادتان باشد شاخص وضعیت کلی بورس را به ما نشان می دهد. مثبت یا منفی بودن آن صرفاً به معنای مثبت یا منفی بودن کل بورس نمی باشد و به همین دلیل هم شاخص های مختلفی وجود دارد که در واقع برای یک تحلیل کامل و عالی از بازار بورس بهتر است که تمامی شاخص ها یا حداقل پرکاربردترین آن ها که در اینجا نام بردیم، مورد بررسی قرار بگیرند. (4)

سرمایه گذاری بر اساس شاخص

قبل از شروع این بحث ابتدا به تعریف بازار خرسی می پردازیم. بازاری که در آن تمام شاخص ها پایین می آیند و اوضاع بورس رو به وخامت می رود. به این بازار، بازار خرسی می گویند. شاخص مثبت هیچ گاه به این معنا نیست که شما تماماً سود خواهید کرد؛ یعنی با وجود یک شاخص مثبت شما باز هم می توانید ضرر کنید و یا حتی در یک بازار خرسی می توانید سود کنید.

پس شاخص بورس معیاری برای بررسی هر مورد سرمایه گذاری به طور مجزا نیست. از میان سرمایه گذاری های مختلف، دو نوع به طور مستقیم با شاخص کل در ارتباط هستند. اولین مورد سرمایه گذاری بر اساس شاخص و دومین مورد سرمایه گذاری خرسی یا معکوس است. در مورد اول که آن را index investing می گویند، تمام تلاش فرد سرمایه گذار بر این است که تغییرات شاخص را به سبد خود وارد کند. پس با این حساب سبد او با بالا رفتن شاخص بالا رفته و با پایین آمدن آن نزول می کند.

این نوع سرمایه گذاری با تعداد زیادی سهم فقط می تواند امکان پذیر باشد. پرتفوی شخص برای این نوع از سرمایه گذاری باید از تمام سهم های شاخص ساز تشکیل شده باشد. خب با این تفاسیر این نوع معامله ها و سرمایه گذاری ها شاید برای یک شخص حقیقی خیلی ممکن و مقدور نباشد. پس با این حساب صندوق های سرمایه گذاری مشترک بهترین ابزار برای این نوع می باشند؛ و اما نوع دوم که آن را سرمایه گذاری معکوس می نامیم، دقیقاً برعکس نوع اول است.

به این معنا که تغییراتی بر عکس تغییرات شاخص در سبد وارد می شود. در واقع در این نوع، شخص سرمایه گذار سهمی که ندارد را می فروشد تا در آینده پول آن را پرداخت کند. پس به این ترتیب اگر قیمت سهم کم بشود او سود می کند. بازار های خرسی که در ابتدا به تعریف آن پرداختیم از این نوع سرمایه گذاری استفاده می کنند.(3)


 
جمع بندی
ما در اینجا به معرفی و تعریف مفهوم شاخص بورس پرداختیم. نشانگری که تغییرات ایجاد شده در آن می تواند بیانگر وضعیت عمومی بازار بورس باشد. انواع مختلف شاخص از جمله، شاخص کل، شاخص قیمت، شاخص هم وزن، شاخص 50 شرکت برتر و شاخص 30 شرکت بزرگ را بررسی کردیم. تغییرات شاخص بورس و تأثیراتی که بر بازار می گذارد را نیز مورد مطالعه قرار دادیم. حال که با این مفهوم آشنایی کامل دارید، می توانید در بازار بورس با تجربه تر عمل کنید. امیدواریم که این اطلاعات برای شما مفید بوده باشد.

پی نوشتها
  1. www.khanesarmaye.com
  2. www.investopedia.com
  3. www.tejaratnews.com
  4. www.capital.com